Sumqayıt şəhərində şəhid ailələri və qazilər diqqət mərkəzində saxlanılır. Mütəmadi olaraq şəhid ailələrinin üzvləri və qazilərlə görüşülür, onların qayğıları ilə maraqlanılır. Sumqayıt şəhərində şəhid ailələri üzvlərinin, müharibə ilə əlaqədar xəsarət almış hərbi qulluqçuların və əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslərin məşğulluğuna və sosial problemlərinin həllinə dəstək olmaq məqsədi ilə Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyəti yanında Əlaqələndirmə Mərkəzi yaradılıb. Bu məqsədlə Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Zakir Fərəcov sərəncam imzalayıb. Veteran.gov.az xəbər verir ki, Əlaqələndirmə Mərkəzinin üzvləri qazilərimiz – Ceyhun Əhmədov, Xəzər Abdullayev və Elşən Fərzəliyevlə görüşüblər. Qazilərimizin sosial vəziyyəti, səhətləri ilə maraqlanılıb, ehtiyacları öyrənilib. Əlaqələndirmə mərkəzinin üzvləri qazi Ceyhun Məlikşah oğlu Əhmədova elektron əlil arabası təqdim ediblər.   Qeyd edək ki, Sumqayıt və onun qəsəbələri ərazisində qeydiyyatda olan şəhid ailələri üzvlərinin, müharibə ilə əlaqədar xəsarət almış hərbi qulluqçuların və əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslərin məşğulluğunun təmin olunması, onların sosial problemlərinin gücləndirilməsi baxımından göstərilən xidmətlərin vahid mərkəzdən həyata keçirilməsini təmin etmək məqsədilə Əlaqələndirmə Mərkəzi yaradılıb.  

 Sovet İttifaqının 40-cı ordusu Əfqanıstan ərazisində olduğu 10-il müddətində  416 iri miqyaslı hərbi əməliyyatlar keçirib15 fevral 1989-ci il tarixi, Sovet ordusunun sonuncu əsgərinin Əfqanstandan çıxması günüdür. Artıq həmin tarixdən 28  il keçir. Həmin vaxt Əfqanstandan sovet qoşunlarının tərkibində çıxmış, Əfqanstan və Qarabağ müharibəsinin veteran,  Azərbaycan Respublikası “Beynəlmiləlçi Əlil Döyüşçülər” Fondunun Prezidenti, Sərraf Orucov  Əfqanıstan müharibəsi barədəsində ətraflı məlumat verərək bildirib ki,  25 dekabr 1979-cu il tarixindən 15 fevral 1989-cu il tarixinə kimi SSRİ-nin 40-cı ordusu Əfqanıstan ərazisində olub, 10 il müddətində beynəlmiləlçilik missiyasını yerinə yetirərək 416 irimiqyaslı hərbi əməliyyatlar keçirib. İlk hərbi əməliyyat “ALFA”- dəstəsi tərəfindən həyata kemirilmiş“Ştorm-333” (Əfqanıstan rəhbərliyinin qırğınsız–təlfatsız devirmək və sarayı tutmaq) əməliyatı uğurla yerinə yetirilmişdir. Ən böyük əməliyyatlardan biri isə “Maqistral” əməliyyatı 1987-1988-ci illərdə kənd təsərı mallarını manesiz daşımağa mane olan qruplaşmaları dəf etmək üçün keçirilib. 10 il müddətində SSRİ-nin tərkibində olan keçmiş müttəfiq respublikalardan 68 millətin nümayəndəsindən ibarət 620 min hərbçi əməliyatlarda iştirak edib. Bundan əlavə 525 min əməkdaş SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsindən, 5 min nəfərə yaxını isə SSRİ DİN-dən xidmət edib! Bunlardan 547 min nəfər döyüş əməliyyatlarında iştirak edib, 21 min nəfər işçi və qulluqçu əmək fəaliyyəti ilə məşqul olublar.        Əfqanıstanda döyüşlərdə və hərbi əməliyatlarda Sovet ordusunun 14453 nəfəri həlak olub, 292 nəfəri itkin düşüb, 5753 nəfəri isə müxtəlif dərəcəli bədən xəsarəti alaraq yaralanıb. İtkilər bununla da bitməyib. Əfqanıstandan qayıtdıqdan sonra da 3203 nəfər hərbçi aldıqları yaralar nəticəsində sonralar dünyasını dəyişib. Əfqanıstanda ümumi döyüşlərdə və keçirilmiş hərbi əməliyatlarda Sovet Ordusunun 86 əsgər və zabiti Sovet İttifaqı Qəhramanı adına layiq görülüb (bunlardan 25 nəfəri ölümündən sonra) 200 minə yaxını isə müxtəlif döyüş orden və medallarla təltif olunub.        Sovet İttifaqı Əfqanıstan Demokratik Respublikasına dəstək olaraq 10 il müddətində təxminən 800 milyon ABŞ dolları yardım göstərib. Sovet İttifaqı Əfqanıstanda 40-cı ordunun saxlanması və hərbi əməliyyat xərcləri isə 3 miliyard ABŞ dollarından çox olub.  Sovet ordusunun Əfqanıstan müharibəsində 147 tank, 1314 zrehli transpartyor, 433 artileriya sistemi, 118 təyarə və 333 vertolyot itkisi olub.                                                                                                   Məlum Cenevrə razılaşmasına əsasən 40–cı ordunun Əfqanıstandan çıxarılmasına 1988-ci il 15 mayda başlanılıb və bu proses 15 fevral 1989-cu ildə başa çatıb. Məhz bu gün münasibəti ilə MDB-yə üzv olan dövlərtlərdə, eləcə də Azərbaycanda keçmiş Əfqanıstan döyüşçüləri hər il bu günü müxtəlif tədbirlər təşkil edərək təntənəli surətdə yad edirlər       Xatırlatmaq istəyirik ki, Azərbaycandan 7500 nəfər azərbaycanlı döyüşçü Əfqanıstan müharibəsində iştirak edib.   Onlardan 208 nəfəri hərbi əməliyatlarda həlak olub, 450 nəfəri əlil olub, 7 nəfəri isə itkin düşüb. Bundan əlavə 1400 nəfər Azərbaycan vətəndaşı müxtəlif vəzifələrdə  mülkü işlərdə xidmət edib.        Əfqanstan müharibəsi biz əfqan veteranlarını üçün cəsurluq, qorxmazlıq, mərdlik, fədakarlıq və igidlik  ali məktəbi olmuşdur. Məhs bu məktəbin sayəsində,  Azərbaycanın Əfqanstan veteranları, Vətənimizə, torpağımıza olan sevgisini bir daha nümayiş etdirərək təcrübəli keçmiş doyüşçü kimi, Azərbaycanın Milli Ordusunun yaranmasında xususi fəallıq göstərmişlər.        Xususi ilə qeyd edərək xatırladmaq istəyirəm ki, 2 noyabr 1993-cü il tarixində Ümummilli Lider Heydər Əliyev Azərbaycanda hakimiyyətə gəldikdən sonara həmrəylik nümayiş edib televiziya vasitəsi ilə xalqa müraciət edərək,  Azərbaycan Respublikasının bütün vətəndaşlarını həmrəyliyə, birliyə dəvət edən vaxt, Əfqanstan döyüşçülərinin 4500 nəfəri Vətənimizə, torpağımıza olan sevgisini bir daha nümayiş etdirərək, təcrübəli keçmiş doyüşçü kimi Ulu Öndərin çağırışına kütləvi şəkildə səs verib, Azərbaycanın Milli Ordusunda ilk xüsusi təyinatlı döyüş batalyonu təşkil edərək, Qarabağda torpaqlarımızın yadelli erməni işğalçılarından azad olunması üçün fədakarcasına döyüşmüşdür. Onlardan 76 nəfəri şəhid, 45 nəfəri əlil olub, 6 nəfəri isə itkin düşüb.       Əfqanıstan döyüşçülərindən 7 nəfəri Qarabağda erməni işğalçılarına qarşı gedən qızğın döyüşlərdə göstərdikləri qəhrəmanlıqlara görə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülüb, 37 nəfər Azərbaycan Bayrağı Ordeni, onlarla əfqan döyüşçüsü isə müxtəlif döyüş medalları ilə təltif olunublar. Hal- hazırda da keçmiş Əfqanıstan döyüşçüləri Azərbaycanın Silahlı Qüvvələrində yüksək rütbəli müxtəlif vəzifələrdə xidmət edirlər.       Yadelli işğalçılar və onların havadarları bilməlidirlər ki, Azərbaycan daha 1988-1993-cü illərin Azərəbaycanı deyil. Onun iqtisadiyyatı, hərbi potensialı və qüdrəti günü-gündən güclənməkdədir. Artıq Azərbaycanın Ordusu da 1992-1993-cü illərdəki ordu deyil. Azərbaycanın NATO standartlarına uyğun, qüdrətli ordusu formalaşmışdır. Əgər birinci Qarabağ savaşında Azərbaycan Ordusunda azsaylı hərbçi mütəxəsislər döyüşürdülərsə, indi onların sayı 10 minlərlədir.        Əgər işğal olunmuş torpaqlarımızın işğaldan azad olunması istiqamətində aparılan  sülh danışıqları nəticə verməzsə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyev hərb variantından istifadə edib müharibə əmrini verərsə, onda biz-keçmiş Əfqanstan müharibəsinin döyüşçüləri Qarabağda işğal olunmuş torpaqlarımızın ermənilərdən təmizləyib azad etmək üçün yenidən döyüşməyə hazırıq!       Biz bu ağır yükü və problemi gənc nəsilə saxlamamalıyıq! Fursətdən istifadə edərək, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi, torpaqlarının ərazi bütövlüyü uğrunda şəhid olmuş və Əfqansdanda beynəlmiləlçilik borcunu yerinə yetirərkən həlak olmuş döyüşçülərə Allahdan rəhmət diləyərək, veteran həmkarlarımı Əfqanstandan sağ-salamat doğma vətənə döndükləri üçün təbrik edir, onlara həyatda uzun ömur can sağlığı arzu edirəm.   VƏLİ  VƏLİYEV

Mayın 7-də Almaniyadakı Daxau əsir düşərgəsində İkinci Dünya müharibəsi zamanı burada saxlanılmış Azərbaycandan olan əsirlərin xatirəsinə lövhə açılıb. Bu barədə APA-ya Azərbaycanın Almaniyadakı səfirliyindən bildirilib. Qeyd edilib ki, Azərbaycanın Almaniyadakı səfirliyinin təşəbbüsü və dəstəyilə hazırlanan xatirə lövhəsi Azərbaycan və alman dillərində hazırlanıb və Daxau Memorial Kompleksinin xatirə zalında yerləşdirilib. Xatırladaq ki, 1933-cü ildə yaradılmış Daxau əsir düşərgəsi Almaniyada yaradılan ilk əsir düşərgəsi olub. Bu düşərgədə nasist rejim ilk illərdə öz siyasi rəqiblərini saxlasa da, İkinci Dünya müharibəsi başladıqdan sonra 25 min Sovet əsgəri və mülki vətəndaşı bu düşərgəyə gətirilərək, burada müxtəlif işgəncələrə məruz qoyulub, bir çoxları da qətlə yetirilib.   Azərbaycanın Almaniyadakı səfirliyi tərəfindən Daxau arxivlərində aparılmış araşdırmalar nəticəsində Azərbaycan əsilli əsgərlərin də burada saxlanıldığı məlum olub, onların adları, doğum tarixləri və yerləri müəyyənləşdirilib. Xatirə lövhəsinin açılışı münasibətlə keçirilən mərasimdə Azərbaycanın Almaniyadakı səfiri Nəsimi Ağayev çıxış edərək, Azərbaycanın faşizm üzərindəki qələbənin əldə olunmasına verdiyi böyük töhfələrdən danışıb, 700 min azərbaycanlının ön cəbhədə faşizmə qarşı döyüşdüyünü, onlardan 300 mininin həlak olduğunu qeyd edib. Səfir Sovet ordusunun istifadə etdiyi benzinin 80%-nin, sürtgü yağlarının isə 90%-nin Azərbaycan neftçiləri tərəfindən istehsal edildiyini, bu faktın özünün qələbənin qazanılmasında həlledici rol oynadığını qeyd edib. N.Ağayev, hər il bir milyondan çox insanın ziyarət etdiyi Daxau Memorial Kompleksində Azərbaycandan olan əsirlərin xatirəsinin əbədiləşdirilməsinin əlamətdar hadisə olduğunu söyləyib. Səfir burada saxlanılmış əsirlərin və onlara qarşı törədilənlərin unudulmaması üçün apardığı yorulmaz fəaliyyətə görə Memorial Kompleksin rəhbərliyinə öz təşəkkürünü bildirib. Sonra Daxau Memorial Kompleksinin aparat rəhbəri Albert Knoll, Alman-Azərbaycan Forumunun sədri Hans-Eberhard Şlayer və Münhen ravvini Aviqdor Bergauz çıxış ediblər. Çıxışlarda indiki və gələcək nəsillərin Daxauda baş vermiş cinayətlər haqda maarifləndirilməsinin vacibliyi vurğulanıb, bu səpkidə Azərbaycan əsirlərinin xatirəsinin əbədiləşdirilməsinin yüksək önəmi qeyd edilib. Foto    

Arzu Nağıyev: “Qazaxıstana qoşun yeritmək üçün lazımi hüquqi əsasın mövcudluğu məsələsi mübahisəlidir”   Qazaxıstandakı daxili gərginlik fonunda Kolektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) bu ölkəyə qoşun yeritməsi bütün dünyada ciddi narahatlıqla izlənməkdədir.  Bəzi ekspertlər hesab edir ki, əslində Rusiyanın şəriksiz söz sahibi olduğu KTMT-nin bu addımı Qərbin Ukraynadan sonra Qazaxıstanda üzləşdiyi ikinci ciddi məğlubiyyətdir və bu, Kremlin çevik hərbi-siyasi manevr gücündən xəbər verir.   Bəs əslində necə, baş verənlər Qərbin Qazaxıstan məsələsində məğlubiyəti kimi dəyərləndirilə bilərmi? KTMT-nin məlum addımı beynəlxalq hüquq baxımından nə dərəcədə doğrudur? Elə bir məqam yetişə bilərmi ki, Rusiya və KTMT rəhbərliyinin atdığı bu addım onların özləri üçün əsl başağrısına çevrilsin?   Mövzu ilə bağlı Moderator.az-a açıqlama verən millət vəkili Arzu Nağıyev Qərbdəki bəzi qüvvələrin Qazaxıstandakı olaylarla əlaqəsinin mövcudluğu ehtimalının yüksək olduğunu bildirib:   “Hələ KTMT qoşunları Qazaxıstana daxil olmamışdan öncə dünya mediasında Qərbdəki bəzi dairələrin Qazaxıstan olaylarından istifadə etdikləri, proseslərin idarə olunmasında, ondan öz maraqlarının təmin edilməsinə səy göstərdikləri ilə bağlı dünya mediasında ciddi təhlil və açıqlamalar səslənirdi. Iddia olunurdu ki, Qərb Qazaxıstandakı iğtişaşlardan istifadə edərək Rusiyaya yönəlik bəzi planlarını reallaşdırmağa çalışır. Burada söhbət Rusiya sərhədlərində bufer zonaların yaradılması, Rusiyaya yönəlik müəyyən planların icrası və s. kimi məsələlərdən gedirdi. Təbii ki, ona qonşu olan bir dövlətdə bu cür qarşıdurma və iğtişaşların olması Rusiyanı narahat etməyə bilməzdi. Çox güman ki, Rusiya bu olaylar fonunda Qərbin prosesləri Rusiya əleyhinə istiqamətləndirmək cəhdlərini də sezməmiş deyildi. Məhz buna görə də Rusiya və KTMT rəhbərliyi sülhməramlı qüvvələri Qazaxıstana yeritməklə Qərbin planlarını pozmağa çalışdı”.   Millət vəkili qeyd edib ki, Kremlin bütün cəhdlərinə baxmayaraq, proseslərin bəlli müddətdən sonra Rusiya və KTMT üzvlərinin əleyhinə cərəyan etməsi mümkündür. Arzu Nağıyevin sözlərinə görə, KTMT-nin Qazaxıstana qoşun yeritməsi üçün lazımi hüquqi əsas mövcud olmayıb və məhz bu amil gələcəkdə Rusiyanin əleyhinə ciddi fakt kimi işləyə bilər:   “Zənnimcə, KTMT tərəfindən Qazaxıstana qoşun yeridilməsi problemli bir məsələdir. Əsas məqam ondan ibarətdir ki, sülhməramlılar, yəni KTMT qoşunları hər hansı bir üzv dövlətin ərazisinə o vaxt daxil ola bilər ki, həmin dövlətə qarşı hansısa digər dövlətin aqressiv hərəkətləri mövcud olsun. Belə olarsa, o zaman sülhməramlılar həmin dövlətdə sabitlik yaratmaq, onun təhlükəsizliyini təmin etmək üçün ora daxil ola bilər. Yəni sülhməramlı missiyanı yerinə yetirmək üçün belə bir addım ata bilərlər. Burada söhbət əsasən desant qoşunlarından gedir. Əgər bir müddətdən sonra ABŞ və ya digər Qərb dövlətləri Rusiyaya, KTMT-nin rəhbərliyinə qarşı sanksiyalar tətbiq etsə, o zaman bu sanksiyaları müəyyən mənada ədalətli hesab etmək olar. Çünki bu gün Qazaxıstana hər hansı bir dövlətin birbaşa aqressiyası, təxribatının olması sübuta yetirilməyib. Ona görə də KTMT qoşunlarının Qazaxıstana yeridilməsi problemli məsələdir. Yəni Ermənistan sevinməsin ki, qoşununu KTMT-in tərkibində Qazaxıstana göndərir. Bunların hamısı hüquqi baza çərçivəsində olmalıdır”.   Millət vəkili qeyd edib ki, gələcəkdə Qazaxıstan daxilindəki proseslərin hansı məcrada inkişaf edəcəyi bir sıra amillərdən, eləcə də siyasi liderlərin atacağı addımlardan asılı olacaq:   “Hazırda vəziyyətin son dərəcədə gərgin və mürəkkəb olduğu göz önündədir. Bir tərəfdən qazın qiymətinin bahalaşmasına etiraz edən xalq kütlələri və bu etirazları yatırmağa çalışan hüquq-mühafizə orqanları, digər tərəfdən ölkə ərazisinə daxil olan sülhməramlılar və ilk gündən proseslərdən yararlanmağa çalışan Qərb dairələri öz məqsədlərinə çatmağa çalışırlar. Düşünürəm ki, bütün bunlarla yanaşı, proseslərin gedişatına təsir göstərəcək amillərdən biri də Qazaxıstanın siyasi liderlərinin atacağı addımlar, verəcəyi qərarlar olacaq.   Təbii, biz dost Qazaxıstanda olayların qansız-qadasız başa çatmasını arzu edirik və  ümid edirik ki, qazax xalqı üçün çətin günlər tezliklə geridə qalacaq”.   Seymur ƏLİYEV