Müstəqil Azərbaycan dövlətinin həyatında bir çox ilklər, o cümlədən, tariximizdə ilk dəfə olaraq Milli Təhlükəsizlik konsepsiyasının təşəkkülü və inkişafı Ulu Öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Tarix elmi bir mənalı şəkildə təsdiq edir ki, mövcud olan bir çox siyasi təsisatlar və  institutlar kimi, “milli təhlükəsizlik” anlayışı da cəmiyyətin və dövlətin mövcudluğu üçün son dərəcə vacib və önəmli hesab olunur. Bu baxəmdan tarix elmi sübut edir ki, “milli təhlükəsizlik” anlayışı ilk dəfə  1904-cü ildə ABŞ prezidenti Teador Ruzvelt tərəfindən “Panama kanalı” ilə bağlı konqresə ünvanlanmış məktubunda işlədilmişdir. Həmin vaxtdanda da  “təhlükəsizlik” anlayışı amerikalı politoloqların və dünya siyasətçilərinin ən çox müraciət etdiyi istilahlardan(terminlərdən) biri olmaqla, “milli mənafe” nəzəriyyəsinin ən mühim tərkib hissələrindən biri kimi şərh edilmişdir. Amerikalı sosioloqu U.Lipriman isə  “milli təhlükəsizlik” anlayışını, hər bir müstəqil dövlətin, beynəlxalq münasibətlərdə öz movcudluğunu qoruyub saxlamağın bütöv bir sistemi olduğunu əsaslandırmışdır.  SSRİ-də isə “milli təhlükəsizlik” problemi əsasən 1990-ci ilin əvvəllərindən dövriyəyə buraxılmış, SSRİ Ali Sovetinin Müdafiə və Milli Təhlükəsizlik Komitələrinin sənədlərində istifadə edilmişdir. Həmin vaxtdan da, siyasi elmin mühim kateqoriyalarından biri olaraq “təhlükəsizlik” problemi bilavasitə millətlə və dövlətlə əlaqələndirilmiş, sabit sosial-siyasi, iqtisadi, mədəni və digər vacib məsələləri, o cümlədən, dövlətin ən vacib atributlarından hesab olunan, onun mövcudluğu problemi ilə vəhdətdə öyrənilmişdir. Milli təhlükəsizlik, əslində siyasi baxımdan və təcrübədə dövlətin alternativi kimi qəbul edilir, milləti( dövləti) bütöv sistem kimi təcəssüm etdirir.  Başqa sözlə, milli təhlükəsizlik konkret tarixi şəraitdə milli mənafelərin reallaşmasını təmin edən ictimai münasibətlər, ictimai şüur, cəmiyyət institutlarını,  onların  mükəmməl fəaliyyətini və mövcud olmaq vəziyyətini ifadə etmişdir. Bu da özlüyündə şəxsiyyəti, cəmiyyəti və dövləti , onların təhlükəsizliyini təmin edən vəziyyəti ifadə edir. Millət üçün həll edici mərhələlərdə milli təhlükəsizlik cəmiyyətin, cəmiyyət üzvlərinin və dövlətin təhlükəsizliyini ifa edən vəziyyəti ehtiva edir. Buna görə də,  demokratik cəmiyyətlərdə şəxsiyyətin azadlığı və təhlükəsizliyi önə çəkilərək son dərəcə vacib hesab edilir. Başqa sözlə,  demokratik cəmiyyətlərdə millətin, dövlətin , cəmiyyətin və hakimiyyətin təhlükəsizliyi özünə məqsəd deyil, şəxsiyyətin  və dövlətin azadlığına və təhlükəsizliyinə  təminat funksiyasını ifadə edir.  Buna görə də siyasi elm “milli təhlükəsizlik” termininə izah verərək onu şəxsiyyətin, cəmiyyətin və dövlətin təhlükəsizliyinin məcmusu kimi şərh edir. Dövlət təhlükəsizliyinə cəmiyyətdə siyasi qüvvələrin və ictimai qurupların fəaliyyətinin idarə olunması, bu məqsədlə səmərəli mexanizmlərin işlənib hazırlanması, onun mövcudluğu, cəmiyyətin təhlkükəsizliyi, ictimai institutların normaların, əhalinin bütün qruplarının hüquqlarının və azadlıqlarının təmin olunması vəziyyəti, şəxsiyyətin təhlükəsizliyi isə ictimai insitutların və təşkilatların  fəaliyyətinin reallaşdırılması vasitəsi kimi qəbul edilir. Bu mühim vəzifə dövlət həyatında son dərəcə əhəmiyyətli rol oynamaqla, mahiyyət etibarı ilə milli təhlükəsizlik cəmiyyətdə müxtəlif sahələr və struktur ünsürləri arasında siyasi, iqtisadi, ekoloji,hərbi ,ideoloji  və digər kimponentləri əhatə edir.  Təsadüfi deyil ki,  ideya müəllifi Heydər Əliyev olan “Milli Təhlükəsizlik haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu, milli təhlükəsizlik dedikdə- insan- onun hüquq və azadlıqları, cəmiyyət-onun maddi və mənəvi dəyərlər sistemi, dövlət-onun müstəqilliyi, suverenliyi, konstitutsiya quruluşu və ərazi bütövlüyü kimi obyektləri əhatə etdiyi vurğulanmışdır. Bu gün müstəqil Azərbaycan Respublikasının  yaradılmasının və inkişafının əsas memarı olan Heydər Əliyev, ölkəmizdə bir çox ilklərə imza atmış görkəmli şəxsiyyət olaraq, “milli təhlükəsizlik” konsepsiyasının da yaradılmasının, bü günkü yüksək inkişafının yaradıcısı və qurucusudur. O, 1944-cü ilinin may ayından SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik orqanlarında işə qəbul edilərək, şərəfli bir  ömür yolu keçmiş,   ömrünün sonuna qədər, bu orqanlarla bu və ya digər şəkildə sıx bağlı olmuşdur. Sovet dövründə təhlükəsizlik orqanlarında, əsasən, milli kadrlara müəyyən məhdudiyyətlər qoyulmasına baxmayaraq, Heydər Əliyev Azərbaycan SSR-nin Nazirlər Soveti yanında  Dövlət Təhlükəsizlik Komtisənin əks-kəşfiyyat xidmətinə ilk rəhbərlik edən milli kadr  olmuşdur. Burada onun müstəsna xidmətlərini, fenomen istedadını, yüksək təşkilatçılıq qabiliyyətini xüsusi olaraq, qeyd etmək vacibdir. Onun ömür yolu birmənalı şəkildə təsdiq edir ki,Heydər Əliyevin  təkrarsız istedadı və dərin məsuliyyət hissi, ağır və məsul xidmət sahəsi hesab olunan təhlükəsizlik orqanlarında onun daimi yüksəlişinə səbəb olmuşdur.  SSRİ-də, ölkənin ictimai-siyasi həyatında son dərəcə əhəmiyyətli rol oynayan Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsində, milli kadrlara etibar edilməsi təcrübəsinə, bəlkədə, ilk dəfə Azərbaycanda rast gəlmək olar. Beləki, Heydər Əliyev 1964-cü ildə Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin  sədr müavini, bundan 3 il sonra isə -1967-ci ildə Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədri kimi,  məsul vəzifəyə  irəli çəkilən ilk Azərbaycanlı olmuş və ona general-mayor ali rütbəsi verilmişdir. Burada iştirak edən mütəxəsisslərin hər biri, etiraf edərlər ki, bir qayda olaraq, SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi, habelə, onun müttəfiq Respublikalarda fəaliyyət göstərən qurumları zaman-zaman  yalnız daxili təlimatlar, məxfi əmrlər əsasında  fəaliyyət göstərmişdir.  Bu da  heç gizli deyil ki, sovet dövründə  təhlükəsizlik orqanlarında, bu və ya digər qanunların pozulmasına, represiyaların ildən ilə daha da sərtləşməsinə münbit şərait yaratmışdır. Apardığımız təhlillər göstərir ki, Heydər Əliyev yeganə şəxsiyyətlərdən idi ki, o,  hələ sovet dövründə represiyaları kəskin tənqid etmiş, SSRİ Ali Sovetinin  “ 20-30-cu illər represiya qurbanlarına bəraət verilməsi haqqında”  tarixi Fərmanın qəbul edilməsinin faəl təşəbbüsçülərindən biri olmuşdur. Bu mərhələdə “Üçlük”, “Beşlik”, “Yeddilik”, “Xüsusi müşavirələr”, “Hərbi tribunallar”, başqa sözlə, siyasi idarələrin kollegiyaları tərəfindən, SSRİ üzrə, ümumilikdə  3.778.234 nəfər əsassız represiyalara məruz qalmışdır ki, onlarında 79.852 nəfəri, həmin dövrdə  cəmi 3 milyona yaxın əhalisi olan Azərbaycan SSR-nin payına düşmüşdür.  Bunlarında  5.152 nəfəri günahsız olmalarına baxmayaraq, güllələnmiş, qalanları isə Sibirə sürgün edilmişdir. Heydər Əliyevin xalqın təkidli tələbi ilə  ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışı, milli tariximizdə qızıl hərflərlə yazılmış məqamlarla zəngindir. Beləki onun  15 mart 1996-ci  il tarixdə “Siyasi represiya qurbanlarına bəraət verilməsi haqqında” Fərmanı mühim tarixi əhəmiyyət kəsb etmişdir. Bu Fərmanın və Ulu Öndər Heydər Əliyevin göstərişi əsasında Respublika Prokurorluğu tərəfindən 14.444 cinayət işi arxivlərdən götürülərək diqqətlə öyrənilmiş, nəticədə 25.524 nəfər şəxsə-siyasi represiya qurbanlarına bəraət verilmiş, onların təmiz adları bərpa edilmişdir. Ulu Öndər çıxışlarında dəfələrlə keçmişi xatır­layaraq, azərbaycanlıların başına gətirilən mü­sibət­lərdə, faciələrdə, siyasi repres­siyalarda erməni qriqor­yanların, markar­yanların, to­purad­ze­lərin, Nə­ri­man Nərimanova qarşı aparılan fitnəkar­lıqlarda Mir­zoyanın, Mikoyanın, Sarkisin və baş­qa­la­rının fəal təşkilatçılıq əməllərinin   ürək ağrısı ilə qeyd edirdi... O, göstərirdi ki,  repressiyaların tüğyan et­diyi illərdə Azərbaycanın 52 rayonundan 31-nin təhlükəsizlik orqanlarının  (NKVD-nin) sədrləri erməni millətindən olan şəxslər idi. Bu funksiyaları Astarada Arake­lovun, Astarxan­bazarda(hazırki Cəlilabad), Ça­mar­di­yanın, Zəngilanda Zərgər­ya­nın, Samuxda Petrosyanın, Ma­sallıda Avanesovun, Lənkə­ran­da Mov­ses­yanın, Naxçıvanda Akopyanın, Ağacan­yanın, Ako­po­vun, Sey­da­no­vun, Zəkiya­nın, Parseqovun, İones­yanın, Şxan­yanın və başqalarının  bilavasitə rəbərliyi ilə icra edilirdi. Ulu Öndər bu faktları sadalamaqla keçmiş Dağlıq Qarabağın erməni faşistləri tərəfindən işğal altından azad olunmasını vacib sayır və  bunu ölkənin  milli təhlükəsizliyinin təmin olunmasının ən vacib atributlarından biri hesab edirdi. Ulu Öndərin layiqli siyasi varisi, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı, Respublika Prezidenti, cənab İlham Əliyev onun vəsiyyətini şərəf borcu kimi qəbul edərək, bütün ölkə əhalisini bir yumruq kimi ilk dəfə olaraq, birləşdirmiş və 44 gün müddətində, Vətən torpaqlarını yağı düşməndən qəhrəmanlıqla azad etməyə nail ola bilmişdi.  Tariximizin qızıl hərflərlə yazılmış, bu şanlı  səhifəsi Şuşada, dünya azaqrbaycanlılarının beşinci qurultayı ilə özünün ən təntənəli və ən yadda qalan tarixi tədbirin keçirilməsi ilə  yaddaşlara əbədi həkk olunmuşdur.  Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpasında və inkişafında Ulu Öndər Heydər Əliyevin misilsiz xidmətləri bu günlər daha çox xatırlanır. Müstəqilliyimizin bərpası 18 oktyabr 1991-ci ildə  baş tutsa da, onun əsası Naxçıvanda məhz Heydər Əliyevin Ali Məclisə sədr seçilməsi ilə başlanmış və Bakıda başa çatdırılmışdır. Naxçıvanda keçmiş SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin, o cümlədən, Sərhəd Xidmətinin təxribatçı, pozucu fəaliyyətinin qarşısını qətiyyətlə  almaq üçün  o  , Naxçıvan Ali Məclisinin sədri olaraq,  Muxtar Respublikada ilk dəfə olaraq Təhlükəsizlik Xidmətini ləğv etmişdir.  Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra-1991-ci ildən başlayaraq, milli təhlükəsizliyinin əsas məqsədləri, milli maraq çərçivəsinin hədləri və onun real olaraq həyata keçirilməsi gündəlikdə duran ən vacib məsələlərdən birinə çevrildi. Ulu Öndərin Bakıya qayıdışı,  bu vacib problemin uğurlu həllini təmin etmiş oldu. Heydər Əliyev ölkəmizdə milli təhlükəsizlik siyasətinin əsas istiqamətlərinin, vəzifələrinin, mexanizmlərinin, metod və vasitələrinin müəyyən edilməsini, bu sahədə qanunvericilik aktlarının hazırlanmasını və qəbul edilməsini, təşkilatı strukturların təşəkkülü və inkişafı üçün vacib olan əsas məsələləri öz nəzarəti altında həll etdi.   Bu barədə təhlükəsizlik orqanlarının yubileylərində, iclaslarında, toplantılarında Heydər Əliyevin proqram əhəmiyyətli ideyalarının və onun əsas istiqamətlərinin icrasının reallaşdırılması onun vaxtsız vəfatı üzündən tam mümkün olmasa da , lakin, onun layiqli siyasi varisi, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı, Respublika Prezidenti , cənab İlham Əliyevin bilavasitə təşkilatçılığı və rəhbərliyi ilə uğurla həyata keçirildi.  Beləki, 27 mart 2004-cü il tarixli Fərmanla  “Azərbaycan Respublikasının Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi haqqında” Əsasnamə, 29 iyun 2004 tarixli qanunla  “Milli Təhlükəsizlik haqqında”, habelə, “Kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul edildi. 23 may 2007-ci il tarixdə isə 2198№-li Sərəncamla “Azərbaycan Respublikasının “Milli Təhlükəsizlik Konsepsiyası” hazırlanıb, təsdiq olundu.   Bundan başqa,  8 iyun 2010-cu ildə “Azərbaycan Respublikasının Hərbi doktrinası” təsdiq edildi.  Dünya təcrübəsi  diqqətlə nəzərə alınaraq, sonralar  Milli Təhlükəszilik və Xarici Kəşfiyyat Xidmətlərinin fəaliyyəti, strukturu, maddi texniki imkanları, kadr potensialı köklü surətdə təkmilləşdirildi.  Bu günlərdə dünya azərbaycanlılarının beşinci- Şuşa qurultayında, eləcə də, ADA universitetində keçirilən beynəlxalq tədbirdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, cənab İlham Əliyev Proqram əhəmiyyətli məruzələrində milli dövlət quruculuğunun, o cümlədən, milli təhlükəsizlik probleminin uğurlu həllinin əsas konturlarını müəyyən etmişdir. Bu baxımdan ölkənin yeni “Milli Təhlükəsizlik Konsepsiya”sının layihəsinin hazırlanması və təsdiq edilməsi artıq tarixi zərurətə çevrilmişdir. Bu sahədə mütəxəssis- tədqiqatçı kimi, bu gün  qeyd etməyi xüsusi ilə vacib bilirəmki, akademik Urxan Ələkbərovun bilavasitə rəhbərliyi ilə alimlərimiz bu konsepsiyanın layihəsinin hazırlanmasına öz töhvələrini verməkdə fəallıq göstərməlidirlər.  Azərbaycan RespublikasınınPrezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının  “Siyasi idarəetmə” kafedrasının müəllimi, siyasi elmlər  üzrə fəlsəfə doktoru,  dosent,  polkovnik  Cəlil Xəlilov    

О жизни настоящего полковника Джалила Халилова             Я счел своим долгом написать очерк об уникальном человеке, полковника, заместителе председателя Организации ветеранов войны, труда и Вооруженных сил Азербайджанской Республики, ученом, доценте Академии Государственного Управления, докторе философии по политическим наукам Джалиле Маликовиче Халилове. Много лет я восхищаюсь его высокой культурой и активной многогранной деятельностью.             В мирской суете мы не уделяем должного внимания ближайшему окружению, не оцениваем  по достоинству людей, которые живут, работают рядом с нами, с которыми по умолчанию решаем текущие вопросы и, в лучшем случае,  говорим о погоде… Между тем, каждый индивид, окружающий нас, интересен, по своему  одарен и талантлив. Мы, не обращая внимание на другого человека, по существу, обедняем себя, остаемся в неведение о многих сторонах действительности. Реальную картину эпохи можно создать, обратившись  к «портрету»  отдельных    людей, анализируя  их жизнедеятельность анализируя  их жизнедеятельность.     Меня всегда радует общение с Джалилем Маликовичем. Этот ответственный, образованный  человек  прошел славный боевой и трудовой путь. Природа его одарила аналитическим умом, доброжелательностью, высокими нравственными качествами. Его чуткое отношение к людям, старание понять заботы и проблемы другого не просто восхищают, но  и создают гармоничную, дружескую  ауру. Джалил удивительно любознателен, его солидная эрудиция — результат неуемного  стремления к знаниям. История, геополитика, культурология его хобби.  А в вопросах безопасности  он профессионал – автор  целого ряд научных работ  и учебников для высших учебных заведений.  В его трудах сделан добротный  сравнительный анализ систем национальной безопасности многих ведущих стран. На этой основе, учитывая особенности Азербайджана,  он  предлагает инновационные пути совершенствования системы безопасности Республики.  Джалил считает, что  для обеспечения  национальной безопасности, прежде всего, необходимы: социальная стабильность, этническое и конфессиональное согласие, развитие национальной экономики, повышение качества работы органов государственной власти, наличие действенных механизмов их взаимодействия с гражданским обществом. Особого внимания  при этом  требуют вопросы соблюдения  права на жизнь, труд, жилье, здоровье, доступное образование и культурное развитие. В целом он  приходит к выводу, что для реализации этих высоких целей приоритетное значение имеет борьба с коррупцией в различных ветвях власти, повышение эффективности государственного управления. Джалил, несомненно, прав, считая  коррупцию главным злом для государственного управления, социального и экономического благополучия людей. Если человек талантлив, то он, как говорится, талантлив во всем. Джалил замечательный публицист, прекрасно владеет пером, пишет на русском  языке, как на родном. Недавно мы обсуждали с ним феномен патриотизма. Перебирали разные точки зрения, его возмутил  взгляд  одного  из современных российских «либералов». Автор писал, что прав шотладский  писатель 18 столетия Джеймс Босуэлл  «патриотизм — последнее прибежище негодяя». Джалил несколько дней знакомился с трудами Босуэлла, все выяснил и позвонил мне. В его голосе чувствовалось радостное  облегчение.  Он сказал, — знаешь, эта фраза вырвана из контекста.  Босуэлл имел ввиду  британцев, которые, совершив преступления и дабы избежать тюремного заключения, использовали  ореол «патриотизма», чтобы получать помилование и отправляться «вместо виселицы»  служить в британские колонии.  Джалил написал блестящую статью о патриотизме, которая была опубликована в газете «Бакинский рабочий» и вот уже почти год анонс этой  статьи остается на первой странице газеты. Это является показателем высокой оценки данной статьи. Примечательно, что эпиграфом к статье он привел слова национального лидера Гейдара Алиева: «Если нет чувства патриотизма, то человек лишен духовности» и  великого английского поэта Джорджа Байрона:  «Тот,кто  нелюбит  свою страну, ничего любить не   может». Осмысление вопросов птриотизма Джалилем продолжается. Он обосновал понятие «культура патриотизма», статья под названием «Патриотизм – это культура» включена в книгу: «Диалог культур – вызовы современной эпохи», которая выходит в свет в Москве при поддержке Фонда имени Гейдара Алиева. Патриотизм — оборотная сторона исторической памяти народа. Если удается теми или иными средствами целенаправленно затушевать эту память, то можно как угодно переписать историю, манипулировать общественным сознанием, формировать поколения, которые смирятся с искаженными геополитическими трансформациями. В этой связи неизменно следует  учесть возможную внешнюю диверсию против устоявшихся  канонов азербайджанского патриотизма. Подмывание истоков патриотизма, справедливо считает Джалил, —  опасная, изощренная  работа,  разрушающая со временем основы государства. Часто это делается руками недовольных властью внутренних врагов, так называемой «пятой колонны». Обычно это политические группировки, противодействующие национальным интересам, политике государства. История изобилует примерами разрушительной деятельности «пятой колонны». Достаточно напомнить уничтожение Советского Союза. Идеологи перестройки начали именно с дискредитации советского патриотизма, вели систематическую уничижительную идеологическую работу  по отношению ко всему святому, чем гордились советские люди.   В 1982 году  он окончил Высшее Симферопольское военно-политическое училище. Был направлен служить в исключительно  опасную зону — таджико-афганской границе СССР. Здесь, видя частое бандитское  нападение «душменов», их жестокость он  осознал  подлинную ценность жизни. Удивительно, но в этих экстремальных условиях Джалил находил время для учебы, и  в 1990 году заочно окончил юридический факультет Таджикского государственного университета и защитил диссертацию по теме «Национальное сознание и национальная безопасность» в Академия Государственного Управления при Президенте Азербайджанской Республики, и стал доктором философии по политический науки. После распада СССР Джалил  принял активное участие в создании пограничных войск Азербайджана. В своих публикациях он подчеркивает,  что главный показатель действенности любого государства — это его способность обеспечить неуязвимость территории страны, безопасность населения от внешних угроз. Это сложная задача, зависящая от множества факторов. Но очевидно, что предпосылкой для ее решения является наличие высокоорганизованных пограничных войск и профессионалов, посвятивших свою жизнь служению в этих войсках. В очерке, посвященном генералу  Мустафе Насирову, Джалил  так характеризует пограничника. «Пограничник — необычный военный, его служба проходит на периферии страны, на линии государственной границы. А это горы и леса, степи и пустыни, долины рек и морские берега. Суровую, рискованную во многих отношениях службу на границе могут выдержать только ответственные, высоконравственные люди, подлинные патриоты. Даже не длительную службу солдата на границе можно считать подвигом. И бесценным является подвиг тех, кто посвятил службе на границе всю свою жизнь».  Джалил всегда находится на гребне политических, социальных  событий. Его выступления, комментарии  по актуальным вопросам времени неизменно звучат в средствах массовой информации. Он обращает внимание общественности на актуальные темы: попыткам пересмотра итогов  Второй Мировой войны, состоянию решения карабахской проблемы, положению ветеранов в современном обществе, отражению в содержании образования военно-патриотических тем, вопросам диверсификации азербайджанской экономики, связям с диаспорой. Когда в Москве решили закрыть Всероссийский Азербайджанский Конгресс (ВАК), Джалил писал,  что в Азербайджане бережно относятся к русскому языку, русской культуре, историческим связям с Россией,  поэтому считаю «правовой» шаг Верховного суда Российской Федерации политической провокацией, спровоцированной проармянскими кругами для подрыва дружеских, партнерских отношений между Азербайджаном и Россией, для отчуждения народов наших стран. Заслуживают внимания его мысли о том, что  армянские захватчики сейчас пытаются сочетать военную агрессию, аннексию исконных азербайджанских земель с  присвоением нематериальных ценностей или превратной трактовкой их исторического смысла. Известно, что, считая себя «древней нацией» армяне без угрызения совести, вопреки известным историческим фактам,  представляются  аборигенами Закавказья и приписывают себе как материальные, так и нематериальные культурные ценности. В работах Джалиля  показана история  переселении армян во времена Российской империи  с  нынешних территорий Ирана, Сирии и Турции в Закавказье, и, прежде всего, на земли азербайджанских ханств. Он подчеркивает, что одним из непредвиденных последствий этой управляемой царской Россией миграции стало не только постепенное вытеснение местного населения, но и уничтожение или присвоение его культурного наследия. Джалил придерживается в своей деятельности философий мультикультурализма и  «азербайджанизма», завещанных Гейдаром Алиевым. И не случайно ветеранская организация Азербайджана поддерживает активные связи с русской, украинской, белорусской общинами республики, сотрудничает с посольствами стран СНГ. Его волнует неполноценная оценка вклада Азербайджана в победу над фашистской Германией. Действительно, тогда  на фронт из Азербайджана ушли 700 тысяч человек, половина из которых героически погибла на полях сражений. За подвиги, совершенные в годы Великой Отечественной войны, 124 представителей Азербайджана удостоены высокого звания Героя Советского Союза. Более того, в те тяжелые для страны времена именно Азербайджан являлся главным поставщиком нефти и нефтепродуктов на фронт. Республика производила 80% топлива страны. В Баку выпускались более 123 видов вооружений и боеприпасов. Так что, не случайно в Азербайджане высоко чтят память о великом подвиге советского народа. Для Джалиля забота о ветеранах войны, их социальная  защита – святое дело. По его инициативе в рамках общественного движения «Помоги ветерану» в Азербайджане  под опеку практически  взят каждый фронтовик. Стала доброй традицией участие ветеранов в торжественных проводах молодежи в вооруженные силы Азербайджанской Республики, проведение с участием ветеранов уроков мужества, литературных, музыкальных конкурсов. Особо хочу отметить международную деятельность Джалила. Его многочисленные выступления в Москве, Париже, Белграде на заседаниях различных ветеранских организаций неизменно вызывает  интерес и поддержку участников.  В своих выступлениях он показывает, что благодаря беспрецедентному развитию экономики Азербайджана в последнее десятилетие удалось не только остановить падение уровня и качества жизни населения, но и обеспечить их рост. Государственная политика по развитию гражданского общества, правового государства сделали безосновательными различные сеператистские движения. Обороноспособность страны усилился благодаря должному вниманию к армии, ее организации, обеспеченностью современными видами вооружений. Это устранило угрозу внешней экспансии. На основе национальных интересов определены адекватные позиции в международной политике и отношениях с другими странами, что значительно приумножило международный авторитет страны. Вместе с тем в этих выступлениях он  обязательно затрагивает  вопросы оккупации азербайджанских земель Арменией, говорит о Ходжалинском геноциде, о положении беженцев, о рецидивах фашизма в некоторых странах. Предлагает участникам конференций подумать: почему происходит рецидив фашизма в мире и как пресечь это страшное  зло. По инициативе Джалиля азербайджанские ветераны Второй мировой войны обращались к Папе Римскому Франциску. В этом обращении, вызвавший международный резонанс, говорилось: «В условиях, когда Азербайджан и Ватикан демонстрируют миру наглядный пример сотрудничества во имя диалога между цивилизациями и религиями, в соседней с нами Армении ведется пропаганда фашистских идей на государственном уровне. С болью в сердце мы хотим обратить Ваше внимание на то, как Армения использует все ресурсы для отбеливания приближенных Гитлера и Гиммлера, глав армянского карательного легиона СС Драстамата Канаяна и Гарегина Тер-Арутюняна, известных как генералы Дро и Нжде… На совести этих «национальных героев» Армении десятки тысяч жизней в Украине и Польше, преступления против евреев и других «неугодных» для нацистской идеологии, массовые убийства в гитлеровских концлагерях… Это ли не надругательство над памятью погибших?! Это ли не циничное глумление над жертвами фашизма?!» В этом очерке я попытался осветить лишь некоторые грани масштабной теоретической и практической работы Джалиля  Меликовича Халилова.  Остались в тени его насыщенная  повседневная, текучая  работа, направленная на  повышение эффективности самого гуманного учреждения: Организации ветеранов   войны, труда и Вооруженных сил  Азербайджанской Республики.     Владимира Тимошенко, генерал-майор, депутат ряда созывов Милли Меджлиса Азербайджана

Bu gün İkinci Şəhidlər xiyabanında Müdafiə Nazirliyinin,  Füzuli və Binəqədi rayon İcra Hakimiyyətlərinin rəsmiləri, ailə üzvləri, yaxınları, ictimaiyyət nümayəndələri, döyüşçü dostları onun gül-çiçəyə qərq olunan, başı üstündə müqəddəs bayrağımız dalğalanan məzarını ziyarət edib, burada uyuyan bütün şəhidlərimizin, eləcə də onun ruhuna dualar oxunub, 46 illik həyat yoluna çıraq tutulub.  1975-ci ilin 10 avqustundan şəhid olduğu 2020-ci ilin oktyabr ayının 2-dək olan ömür yolu kitab olub vərəqlənib, xatirələr yumaq kimi çözələnib, hər kəs ondan qürur ilə, iftixarla danışıb.Füzuli ata: “Ölümünə inanmıram, o, öləsi oğul deyildi. Yaşar yenə döyüşdədir, Murovdağın zirvəsində yağılarla savaşır. Şəri qovur, zülmətləri yarıb keçir igidim”, - deyə özü-özünə təsəlli verir.Övladları Xanış, İnci “Ata” deyib kövrəlir: “Atam ilə fəxr edirik hər zaman, qara daşdan bizə baxır atamız. Bu torpağın qədrin bilin, qoruyun hər qarışın. Torpaq qanla qarışanda Vətəndir. Atam bizi bu torpağı qorumağa çağırır!”.Yaraları qaysaqlanan əsgərin gözündəki qığılcıma, oda bax: “Qisasını vuruşaraq, döyüşərək almışıq. Rahat uyu komandirim, qardaşım. Bizim olub, bizimkidir Qarabağ!” deyib qamətini uca tutur qazimiz.Şair yenə fikrə dalıb, dindirməyim amandı. Şimşək olub kükrəyəcək, çaxacaq: “Qızıl qanı lalə olub göyərib. Od nəfəsi Murovdağın qarın, buzun əridib. Minnətdardır sənə Vətən, bu torpaq! Köç qayıdır yurd yerinə ay qağa, yubanma gəl, gedirik Qarabağa!”.Xiyabanda izdiham var. Burda sevinc qəm-kədərə qalib gəlir, güc gəlir, burda hər gün “Vətən” sözü, “Əsgər” sözü, “Rəhmət” sözü milyon kərə səslənir.Bu fikirlər İkinci Şəhidlər xiyabanında Azərbaycan Ordusunun zabiti polkovnik-leytenant Yaşar Sadıqovun doğum günü münasibətilə keçirilən mərasimdə polkovnik Abdulla Qurbaninin bir az şairanə, bir az kövrək, əsasən də qürur hissi ilə dilə gətirdiyi düşüncələridir.Şəhidin məzarı ziyarət olunduqdan sonra xatirə mərasimi başlanır. Əvvəlcə respublikamızın ərazi bütövlüyünün bərpası, tarixi torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi uğrunda şəhid olan Vətən övladlarının xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilir, hərbi orkestrin müşayiəti ilə dövlət himni ifa olunur.Mərasimdə A.Qurbani tədbir iştirakçılarının nəzərinə çatdırıb ki, Yaşar Füzuli oğlu 1975-ci il avqustun 10-da Füzuli rayonunun Bala Bəhmənli kəndində doğulub. 1992-ci ildə kənd orta məktəbini bitirib. 1993-cü ildə Bakı Birləşmiş Ali Hərbi Komandanlıq Məktəbinə (indiki Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbi) daxil olub və 1995-ci ildə təhsilini müvəfəqiyyətlə başa vurub.Qeyd olunub ki, 1993-cü il dekabr ayının sonlarında ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında “Horadiz əməliyyatı” başlananda Yaşar hələ kursant idi. Çox çalışsa da, kursant taborunun komandirinə, məktəb rəisinə doğma rayonlarının düşmən işğalından azad edilməsi uğrunda könüllü olaraq döyüşlərə getmək üçün müraciət etsə də müsbət cavab ala bilməyib. Düşmənə qarşı qəzəbini, nifrətini, kinini içində boğub. 1994-cü ilin ilk yanvar günlərində Füzuli və Cəbrayıl rayonlarının Horadiz qəsəbəsi də daxil olmaqla 22 yaşayış məntəqəsinin işğaldan azad edilməsi xəbəri onun hədsiz sevincinə səbəb olub.   Təhsilini başa vurduqdan sonra Yaşar gənc zabit kimi Naxçıvan Muxtar Respublikasına göndərilib, motoatıcı taqım komandiri vəzifəsindən hərbi hissənin kəşfiyyat bölməsinin zabiti vəzifəsinədək yüksəlib.2016-cı ilin aprel döyüşlərindən az sonra xidmət yeri Bakı Qarnizonunda yerləşən hərbi hissələrdən birinə dəyişdirilib və o, burada da xidməti vəzifələrinin öhdəsindən layiqincə gəlib. Motoatıcı tabor komandiri, hərbi hissə komandirinin müavini olaraq nümunəvi xidmətləri ilə həmişə komandanlığın rəğbətini, tabeliyində olanların isə böyük sevgisini qazanıb.Yaşar Sadıqov 2018-ci ildən Beyləqan, Xocavənd istiqamətlərində hərbi hissə komandirinin müavini kimi xidmətini davam etdirib və nəhayət Vətən müharibəsini Murovdağ istiqamətlərində yerləşən hərbi hissənin qərargah rəisi – briqada komandirinin müavini vəzifəsində qarşılayıb. Artıq o, “polkovnik-leytenant” idi.A.Qurbani xatırlayaraq vurğulayıb ki, müharibənin ilk günündə Silahlı Qüvvələr veteranı olan Y.Sadıqov döyüşə yollanacaq şəxsi heyəti təcili olaraq ətrafına topladı. Cəlb edildiyimiz bu müharibənin son dərəcə ciddi bir müharibə olduğunu, bununla da torpaqlarımızın 30 illik işğalına, xalqımızın isə 30 illik həsrətinə tezliklə son qoyulacağına zəmin yarandığını bildirdi və şəxsi heyətə bir daha xatırlatdı kı, xidmət etdiyimiz bu hərbi hissə 1994-cü ilin yanvarında yaradılıb və həmin ayın 24-də xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin xeyir-duası ilə cəbhəyə yola düşüb.Yolasalma mərasimində o vaxt dahi liderimiz demişdir: “Bilin ki, sizin hər birinizin arxasında böyük Azərbaycan ölkəsi durmuşdur. Bilin ki, hər biriniz öz doğma Vətəninizi, ananızı, atanızı, bacınızı, qardaşınızı müdafiə etmək üçün ordu sıralarına gəlmisiniz və indi cəbhəyə yola düşürsünüz. Bilin ki, sizin hər bir uğurlu addımınız Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyinə və ərazi bütövlüyünə kömək edəcəkdir. Bilin ki, ümumi qələbəmiz Sizin hər birinizin fəaliyyətindən, qəhrəmanlığından asılıdır. Ona görə də hər birinizə və ümumiyyətlə, hamınıza cansağlığı, səadət arzulayıram. Bu şərəfli vəzifənizi – Vətəni müdafiə etmək vəzifənizi yerinə yetirməkdə qəhrəmanlıq nümunələri göstərməyinizi arzulayıram.Ümidvaram ki, bu deyilənlərin hamısına əməl edəcəksiniz və öz vəzifənizi igidliklə yerinə yetirəcəksiniz. Vətənimizi, ana və atalarımızı, bacı və qardaşlarımızı sevindirəcəksiniz.Azərbaycan Ordusuna yeni-yeni uğurlar diləyirəm, sizin hər birinizə uğurlar arzulayıram.Qəhrəman Azərbaycan əsgəri, müqəddəs Azərbaycan torpağı, müqəddəs Azərbaycan Respublikası uğrunda irəli!”.Polkovnik-leytenant nəinki əbədiyaşar Ali Baş Komandanın bu fikirlərini, xeyir-duasını döyüşə yollanacaq igidlərə təkrarən xatırlatdı, eyni zamanda, onun özü də igid oğullara qoşularaq Murovdağın strateji yüksəkliklərində neçə illərdir ki, özlərinə mövqe seçmiş və bərkidib, möhkəmləndirilmiş səngərlərdə oturmuş məkrli və hiyləgər düşmənlərin təxribatlarına cavab olaraq əks-hücuma keçdilər.Düşmən mövqeyi  darmadağın edildi, onlara canlı qüvvə və hərbi texnika sarıdan xeyli itki verildi. Lakin bir həftə sonra igid zabitimiz özü də bir neçə cəsur silahdaşı ilə birlikdə qəhrəmancasına şəhid oldu. Uzun müddət onun da nəşini döyüş meydanından çıxarmaq mümkün olmadı. Həmin günlərdə şəhidin ailəsi, valideynləri böyük dözüm, səbir nümayiş etdirdilər. Nəhayət,  2021-ci il fevralın 26-da şəhid zabitimizin nəşi çıxarılaraq Bakı şəhərinə gətirildi və Xocalı faciəsi qurbanlarının xatirəsinin qeyd olunduğu bir vaxtda İkinci Şəhidlər xiyabanında böyük izdihamın iştirakı ilə son mənzilə yola salındı.Sağlığında 6 döyüş medalı ilə təltif olunan igid zabitimiz ölümündən sonra Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Sərəncamları ilə 3-cü dərəcəli “Rəşadət” ordeni, “Vətən uğrunda” və “Kəlbəcərin azad olunmasına görə” medalları ilə təltif olundu.Tədbirdə Füzuli rayon icra hakimiyyəti başçısının birinci müavini Bağır Aslanov və Binəqədi rayon icra hakimiyyəti başçısının müavini Sevinc Süleymanova hər iki  rayonun ictimaiyyəti adından şəhid valideynlərinə Vətənə layiqli oğul yetirdiklərinə görə minnətdarlıq edib, şəhidin Əsli və İnci adlı yadigar övladlarının dövlətimizin və xalqımızın qayğısı səyəsində atalarının adına layiq tərbiyə olunacaqlarına, boya-başa çatacaqlarına əminliklərini bildiriblər.Respublika Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədr müavini, ehtiyatda olan polkovnik Cəlil Xəlilov Vətən müharibəsinin əhəmiyyətindən, bu müharibədə qazanılan möhtəşəm qələbənin xalqımızın birliyinin, həmrəyliyinin, dövlətimizin iqtisadi gücünün, rəşadətli ordumuzun əsgər və zabitlərinin və Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin hücum diplomatiyasının, sərkərdəlik məharətinin qələbəsi olduğunu qeyd edib və qələbə şəhidlərinin sıralarında adı və xidmətləri həmişə iftixarla xatırlanan polkovnik-leytenant Yaşar Sadıqovun xalqımızın qan yaddaşında əbədi yaşayacağını deyib.Yeni Azərbaycan Partiyası Binəqədi rayon təşkilatının sədri Ramiz Göyüşov dövlətimizin başçısına və Müdafiə nazirliyinin rəhbərliyinə şəhid ailələrinə göstərilən diqqətə görə minnətdarlığını bilidirib.Füzuli Sadıqov şəhid oğlu ilə fəxr etdiyini, qürur duyduğunu bildirərək xalqımıza, dövlətimizə bundan sonra daha da xoşbəxt günlər, əmin-amanlıq, firavan həyat arzulayıb.Xanış Sadıqov universiteti bitirəcəyi və müddətli həqiqi hərbi xidmətə yollanacağı günü, əsgər çəkməsi, əsgər uniforması geyəcəyi anı səbirsizliklə gözlədiyini diqqətə çatdırıb və şəhid atası ilə bağlı xatirələrini bölüşüb.Tədbir iştirakçıları hərbi orkestrin ifa etdiyi “Qələbə marşı”nın sədaları altında İkinci Şəhidlər xiyabanından ayrılıblar.  

Veteran.gov.az xəbər verir, Abşeron rayonunda Novruz bayramı ilə əlaqədar olaraq ümumrayon bayram şənliyi keçirilmişdir. Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilatçılığı ilə Xırdalandakı Mədəniyyət Evində baş tutan şənlikdə Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Abdin Fərzəliyev, hüquq-mühafizə orqanlarının və xidmət təşkilatlarının rəhbərləri, YAP Abşeron Rayon Təşkilatının sədri, şəhid ailələri, qazilər və rayon ictimaiyyəti iştirak etmişdir. Dədə Qorqud və Bahar qızının iştirtakçıları salamlaması, xeyir-duası, yazın gəlişini müjdə verməsi abşeronluların əhvali-ruhiyyəsinə bayram ovqatı qatmışdır. Sonra şəhid Elşad Həsənovun oğlu Səid Həsənlinin, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı Qəzənfər Ağayevin və qazi Vasif Allahverdiyevin iştirakı ilə bayram tonqalı qalanmışdır. Meydanda alovlanan tonqal qədim Oğuz yurdunun bir parçası olan Abşeronda Novruz şənliyinin ən maraqlı məqamlarından biri olmuşdur. Kosa ilə Keçəlin müşayəti ilə müxtəlif mahnılar oxunmuş, xalqımızın birliyinin rəmzi olaraq Yallı rəqsi oynanılmışdır. Bundan sonra Abşeronun müəllim kollektivlərinin hazırladıqları bayram guşələrinə baxış keçirilmişdir. Xalqımızın milli–mənəvi dəyərlərini özündə ehtiva edən müxtəlif oyunlar, zarafatlar, ümumtəhsil məktəblərinin novruzun və xalqımızın qədim milli ənənələri ilə bağlı hazırladıqları ədəbi-bədii kompozisiyaları, şerləri, folklor kollektivlərinin maraqlı çıxışları, xalçalar, şagirdlərin əl işlərindən ibarət rəsm sərgiləri, milli mətbəximizin ləziz təamları bayram tədbirinin iştirakçıları tərəfindən rəğbətlə qarşılanmışdır. Milli geyimli qızlar bayram xörəklərini nümayiş etdirmiş, şənlik iştirakçılarını şirniyyata qonaq etmişlər. Tədbirin rəsmi hissəsində çıxış edən Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Abdin Fərzəliyev şəhid ailələrini və qaziləri Novruz bayramı münasibəti ilə təbrik edərək bildirilmişdir ki, ölkəmizdə Novruz bayramı artıq daha coşqu, daha möhtəşəm qeyd olunur. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Vətən Müharibəsində qazandığımız zəfər xalqımızın başını uca etmiş, 30 il işğal altında olan dədə-baba yurdlarımızda bayram tonqalları qalamaqla nəticələnmişdir. Şəhidlərimizin, qazilərimizin və ümumilikdə ordumuzun sayəsində vətənimizin ərazi bütövlüyü təmin olunmuşdur. Respublikamızın bütün ərazilərində olduğu kimi Abşeron rayonunda da şəhid ailələrinə və qazilərə böyük diqqət və qayğının göstərildiyini qeyd edən başçı bunun dövlət siyasəti olduğunu vurğulamışdır. Şəhid ailələri və qazilər həyatlarının hər bir anında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin və Birinci Vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın qayğısını hiss etməkdədirlər. Daha sonra Abşeron Ağsaqqallar Şurasının sədri Nadir Ağayev, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı şəhid Veysəl Musibovun anası Səməngül Musibova, şəhid Nurlan Mustafayevin həyat yoldaşı Günay Mustafayeva, YAP Abşeron Rayon Təşkilatının sədri Abbas Əliyev, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı Qəzənfər Ağayev və qazi Vasif Allahverdiyev çıxış edərək Azərbaycan xalqını təbrik etmiş, şəhid ailələrinə və qaziləırə göstərilən diqqət və qayğıya görə cənab Prezident İlham Əliyevə və Birinci Vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevaya minnətdarlıqları ifadə etmişlər. Sonda tanınmış incəsənət xadimləri və Abşeron Mədəniyyət Evinin kollektivi tərəfindən konsert proqramı təqdim edilmişdir.